هنر کاشی کاری در اواخر دوره حکومت سلجوقیان مورد توجه هنرمندان و معماران واقع شد و در دوره ایخانیان به عنوان شاخصی تزیینی در فرهنگ و هنر معماری ایخانیان شناخته شد و به لحاظ فنی و تزیینی به اوج رسید. کاشی کاری از جمله تزیینات وابسته به معماری از گذشته های دوره فرهنگی و هنری ایران زمین است. این نوع کاشی از جمله هنرهای سنتی ایرانی است که به دلیل زیبایی و تکنیک خاص آن همواره مورد توجه محققین بوده است. فروشگاه تخصصی هنرنو عرضه کننده محصولات تزئینی و تک نسخه و انواع مختلف کاشی زرین فام برای دیدن محصولات در اینجا کلیک کنید

کاشی زرین فام

از انواع کاشی های تزیینی در بناهای بعد از اسلام، کاشی های طلایی یا زرین فام را می توان نام برد که در اندازه هایی متفاوت و به شکل های ستاره ی هشت پر، شش پر، صلیبی، چهارگوشه و اشکالی غیرهندسی در کنار کاشی های کتیبه ای به کار می رفته است. مطالعه ی هرکدام از این نقوش راه گشای نفوذ به درون لایه های فکری و فرهنگی حاکم بر دوره ایخانیان است.

تاریخچه

در قرون گذشته کاشی سازی و شیشه گری به نحوی با هم در تعادل بودند. طبق شواهد تاریخی ظرف شیشه ای نقش دار مربوط به قرون چهارم و پنجم قبل از میلاد بدست آمده است. احتمالا ابداع تکنیک زرین فام را بایستی مربوط به شیشه گران دانست. علی رغم حملات سیل آسای مغول و ویرانگری و دگرگونی های عظیم ناشی از آن، ارتقاء کاشی های موزاییکی با نقش های محدود و لعاب فیروزه ای، به طرح هایی با رنگ های متفاوت برای پوشش کامل یک سطح، از مهم ترین ابداعات و اختراعات ایرانیان بوده است. این گونه کاشی از آن جهت قابل توجه است که تنها کاشی ایرانی است که مطالعه ی آن به سبب دارا بودن نام سازنده و زمان ساخت برآن، میتواند مبتنی بر تاریخ باشد و تعداد قابل توجهی از آن دراختیار مجموعه داران است.

زرین فام چیست؟

کاشی زرین فام یا کاشی های طلایی همان گونه که از نام آن پیداست سفالی یا لعابی شیشه گونه می باشد که جلایی فلزی دارد. ابوالقاسم فردوسی آن را دو آتشه می خواند، که رایج ترین و معروف ترین تکنیک در تزئینات کاشی بود. زرین فام به فن رو لعابی گفته می شود که در نتیجه ی آن شاهد ایجاد یک لایه ی فلزی طلا مانند با درخششی قوس و قزحی و بسیار چشم نواز خواخد بود.

تکنیک ساخت کاشی زرین فام

خشت های کاشی در مرحله اولیه با استفاده از لعاب سفید در کوره پخته می شوند. پس از این دوباره کاشی با رنگدانه های فلزاتی هنچون نقره و مس لعابکاری می گردید و مجددا به کوره با می گشت. این پخت دوباره باعث ایجاد یک جلا و درخشش فلزی در لعاب کاشی می شد.

 ساخت ظروف به شیوه ی کاشی زرین فام

این نوع کاشی، کاشی منحصر به فرد، ایرانی است که تکنیک ساخت آن حتی با گذشت سال ها مکتوم مانده بود که به دلیل زیبایی و ارزش های هنری منحصر به فرد جهانی آن، کشف این تکنیک های ویژه تا مدت ها موضوع پژوهش و مطالعات آزمایشگاهی بسیاری از محققان داخلی و خارجی بوده است. در این روش ابتدا سفال به وسیله یک روش معمولی حرارت و لعاب داده می شود سپس، طرح بر روی لعاب سرد شده، توسط ترکیبی از سولفور، اکسید نقره و اکسید مس به اضافه ی گل اخرای زرد و قرمز، نقاشی می گردید سپس سفال درون سرکه قرار می گرفت. سفال برای بار دوم در کوره ای با دمایی کمتر و کاهش یافته، کوره ای با اتمسفر مونواکسید کربن و سوختی مرطوب و مخزن هوای محدود حرارت می دید. پس از آن رنگ اخرا آرام آرام از سطح سفال سرد شده کنار رفته و طرح روی لعاب با درخششی فلز گونه ثابت می ماند.

انواع کاشی زرین فام

کاشی زرین فام انواع مختلفی دارد:

• زرین فام ناودانی
• نیم ستونی زرین فام
• قالبی برجسته
• ستاره ای
• هشت ضلعی

کاربرد کاشی زرین فام

نوع کتیبه دار این نوع کاشی ها بیشتر در مساجد، مقابر و آرامگاه ها به چشم می خورد، انواع دیگر این کاشی ها که دارای طرح های انسانی هستند بیشتر در کاخ های ایلخانی به دست آمده اند که بیانگر جنبه غیرمذهبی این نوع نقش و نگار می باشد.

انبوه کتبه هایی که بر روی آثار زرین فام دوره های پیش از مغول و ایلخانی یافت می شوند، در دو مقوله جای دارند: یکی آیات قرآن و دیگری اشعار غیرمذهبی. آیات قرآنی فقط بر روی کاشی ها دیده می شوند ولی اشعار، هم بر روی کاشی ها و هم بر روی ظروف وجود دارند.

مکان هایی که در آنها کاشی زرین فام مورد استفاده قرار گرفته است

مراکزی چون کاشان، ساوه، سلطان آباد، تخت سلیمان، گرگان، بخش تربت خانه در گنبد سلطانیه ی زنجان، امامزاده فضل بن سلیمان شهر آوه از توابع ساوه و ارگ ایلخانی به عنوان مراکز ساخت چنین کاشی های در نظر گرفته شده است. زیارت گاه های نجف و مشهد، دو مسجد در تبریز و قالهت، حمامی در اصفهان و فواره باغی نزدیک اسمورنه.

در قرون میانه، هم زمان با سلسله های سلجوقیان و خوارزمشاهیان، شهرهای ری و کاشان در این زمینه سرآمد بودند و احتمالا کارگاه های ری فعال ترین کارگاه های تولید لعاب زرین فام به حساب می آمدند ولی به طور مسلم این شهر در حدود ۶۲۰پس از حمله مغول ویران شد و تولید این نوع کاشی در کاشان تداوم یافت.

معرفی بناهای مزین به کاشی زرین فام

محراب زرین فام از مشهد

ساخته شده به وسیله ابوزید

تاریخ: ربیع الثانی ۶۱۲

ارتفاع: ۲۴۰ سانتی متر

عرض: ۱۸۴ سانتی متر

محراب زرین فام کاشان دوره ایلخانی

ارتفاع: ۴۷سانتی متر

عرض: ۳۶سانتی متر

محل نگهداری موزه ملی ایران

محراب از زیارتگاه نطنز

تاریخ:۷۰۷ هجری

عرض: ۹۲سانتی متر

محل نگهداری موزه ویکتوریا و آلبرت

کاشی افریز تخت سلیمان

تاریخ: ۱۲۷۰-۱۲۷۵

ارتفاع: ۳۵.۷ سانتی متر

عرض: ۳۶.۵ سانتی متر

محل نگهداری موزه ویکتوریا و آلبرت

تولید کنونی کاشی زرین فام

امروزه  پس از پخت سفال در کوره روی ظرف را با لعاب سفید قلع می پوشانند و پس از حرارت دادن، روی آن را با کلرید فلزات نقاشی می کنند و تا حد ذوب شدن در کوره قرار می دهند. پس از آن با ایجاد دود در کوره شرایط احیا را فراهم می کنند تا نقوش به رنگ قهوه ای و سپس طلایی یا سبز شود. تولید کنونی تنها تفاوتی که دارد این است که برای ساختن این نوع کاشی به گل سفال گری، ماده ی گذارنده و سنگ چخماق می افزایند تا محصولشان محکم و نیازمند به درجه پخت کمتر باشد.

خرید کاشی زرین فام تک نسخه

ما افتخار داریم که در فروشگاه تخصصی هنرنو  عرضه کننده این دسته از محصولات و هنر کهن ایران زمین به صورت تک نسخه ای و قابل سفارش هستیم برای مشاهده نمونه های تک نسخه از کاشی های زرین فام در اینجا و برای مشاوره تخصصی و رایگان با کارشناسان ما در واتس آپ برای خرید و اطلاع از موجودی ها در اینجا کلیک کنید.